اعتیاد به مواد مخدر یکی از معضلات و انحرافات اجتماعی می باشد. که سالانه جان بسیاری از افراد؛ در جامعه را می گیرد. این بلای خانمان سوز؛ علاوه بر اینکه به خود فرد آسیب جدی، روحی و روانی و جسمی وارد می کند. باعث فروپاشی کانون گرم خانواده نیز می شود. هرچند اعتیاد به مواد مخدر در بین مردان بیش از زنان است، اما در چند سال اخیر، نرخ اعتیاد زنان به علل مختلفی افزایش یافته است. در این راستا موسسه خیریه کریمانه زیر نظر خیریه آیت الله سیستانی ، با کمک مردم خیرو نیکوکاردر سراسر کشور؛ در تلاش است؛ به این خانواده های محترم که به طور ناخواسته به این معضل گرفتارشده اند؛ کمک کرده تا دوباره به آغوش گرم خانواده بازگردند.
اعتیاد چیست؟
اعتیاد در لغت به معنای عادت کردن و یا خوی کردن به چیزی است. سازمان ملل متحد (1950) اعتیاد را این گونه تعریف کرده است: اعتیاد، مسمومیت حاد یا مزمنی است که برای شخص یا اجتماع زیان‌بخش می‌باشد و از طریق استعمال داروی طبیعی یا صنعتی ایجاد می‌شود. اعتیاد به مواد مخدر دارای سه ویژگی ذیل است:
1- احساس نیاز شدید به ادامه استعمال دارو و تهیه آن از هر طریق ممکن.
2- وجود علاقه شدید به افزایش مداوم میزان مصرف دارو.
3 – وجود وابستگی روانی و جسمانی به آثار دارو، به طوری که در اثر عدم دسترسی به آن، علائم وابستگی روانی و جسمانی در فرد معتاد هویدا شود.
بیشتر بخوانید: موانع و چالش های زنان سرپرست خانوار
حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «کم من شهرة ساعةِ اورثت حزناً طویلاً». «چه بسا ساعتی کامروایی، اندوهی طولانی به بار آورد و غم و غصه‌ای فراوان را در پی داشته باشد».همچنین حضرت، درباره کسانی که به خطرات لذات انحرافی توجه دارند، اما آن را طلب می‌کنند، می‌فرمایند: «عجبتُ لمن عرف سوء عواقب اللذات کیف لا یعف» «از کسی که عواقب بد لذت‌ها را می‌داند، ولی از آن دست برنمی‌دارد، تعجب می‌کنم». بسیاری از زنان معتاد تنها به دنبال لذت‌های آنی و زودگذر بوده‌اند.
علل خانوادگی اعتیاد چیست؟
1- اعتیاد والدین
خانواده اولین محیطی است که فرزندان را با باورها، ارزش‌ها و هنجارهای جامعه آشنا می‌کند و به تدریج شخصیت فرزندان را بر اساس این عناصر شکل می‌دهد. فرزندان با الگوبرداری از والدین، اغلب رفتارهای آنان، حتی رفتارهایی را که والدین توجهی به آن ندارند، نـظـیر شـیـوه و لـهجه صحبت کردن، پرخاشگری، به کار بردن الفاظ ناپسند، فحاشی، کارهای خلاف و … تقلید می کنند. اعتیاد والدین به سیگار یا مواد مخدر، موجب می‌شود تا فرزندان، رفتار آسیب زای آنها را الگو قرار داده و معتاد شوند. از سوی دیگر تحمل فرزندان، به جهت زندگی در خانه‌ای که آلوده به مواد مخدر است و اغلب اعضای خانواده نشئه و بیکار و … می‌باشند، کاهش می یابد و به سوی اعتیاد کشیده می شوند.
2- درگیری و ستیز بین والدین
درگیری و نزاع بین والدین در محیط خانواده موجب سلب آرامش و آسایش فرزندان در خانه می‌شود، لذا آنها ترجیح می دهند، که بیشتر اوقات خود را در خارج از منزل سپری نمایند و به جهت کمبود محبت از سوی والدین، جذب محبت‌های ظاهری گروههای منحرف شوند و با تحریک آنها برای رهایی از سختی‌ها و مشکلات زندگی، به مصرف مواد مخدر روی آورند. براساس نتایج یک پژوهش، حدود 82 درصد از معتادان، ستیزه‌های خانوادگی را عامل فرار خود از منزل و رو آوردن به اعتیاد می‌دانند. بنابراین هر چقدر اختلافات خانوادگی بیشتر باشد، احتمال گرایش فرزندان به سوی اعتیاد بیشتر است.
3- اعتیاد همسر
شوهران معتاد یکی از مهم‌ترین عوامل اعتیاد زنان به حساب می‌آیند. آنها برای آنکه در موقع استعمال مواد مخدر مصاحبی داشته باشند و از سرزنش و انتقاد همسر خود بکاهند و در موقع تنگدستی و عدم تمکّن مالی برای تهیه مواد مخدر، او را به کارهای ناپسند و نامشروع نظیر گدایی، فروش مواد مخدر و خودفروشی بکشانند، زن خود را معتاد می کنند و حتی از فرزندان خویش سوء استفاده می نمایند و آنها را به توزیع مواد مخدر وادار می کنند.. گاه برخی مردان معتاد، دختران کم سن و سال خود را به ازدواج با افراد مسن و ثروتمند مجبور می‌کنند و یا به انجام کارهای سخت وامیدارند.
4- نارضایتی از زندگی زناشویی
زنانی که از زندگی زناشویی خود، راضی نیستند و احساس می‌کنند که راهی برای بازگشت ندارند، بیشتر در معرض خطر اعتیاد هستند. به طور نمونه دختر کم سنی که پدرش برای رهایی از مخارج زندگی، او را مجبور به ازدواج با فردی می کنند که از نظر سنی بزرگتر است و شغل و تحصیلات مناسبی ندارد؛ در این صورت، تنفر بیش از اندازه از شوهر، او را وادار می‌کند که به جای دلبستن به زندگی و انجام نقش‌های خویش و اظهار عشق و علاقه به شوهر، جذب گروههای منحرف و معتاد شود و به انگیزه‌های مختلفی از جمله تقلیل ناراحتی‌های روحی و روانی، رهایی از فشار زندگی و جبران نارضایتی از ارتباط جنسی با شوهر، به سوی کسب لذت‌های جایگزین نظیر مصرف مواد مخدر کشیده شود. همچنین زنانی که در زندگی قبلی و فعلی خود مورد بدرفتاری و خشونت همسر قرار گرفته‌اند، ممکن است برای غلبه بر درد، اضطراب و ترس ناشی از آن، مواد مخدر مصرف کنند.
5- ازهم‌گسیختگی خانواده
طلاق و جدایی به عنوان آسیبی اجتماعی، آثار روانی نامطلوبی بر روی زوجین و فرزندان آنها می‌گذارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که تعداد قابل توجهی از زنان بعد از طلاق نسبت به آینده ناامید بوده و احساس اضطراب، دلتنگی و اندوه می نمایند. در اغلب خانواده‌های طلاق، فرزندان به ویژه دختران، از منزل و مدرسه فرار می‌کنند و جذب باندهای انحراف شده و به ارتکاب جرائم مختلف از جمله اعتیاد تن می‌دهند. طلاق و جدایی از همسر همچنین اثرات سوء و ناگواری را بر زوجین به ویژه زن برجای می‌گذارد، به حدی که زن مطلقه برای رفع مشکلات روحی ناشی از طلاق به اعتیاد گرایش پیدا می کنند.
پیامدهای اعتیاد زنان سرپرست خانوار
اعتیاد، موقعیت و منزلت اجتماعی فرد را تنزل می دهد و او را در نزد دیگران به عنوان فردی معرفی می کند که بی‌عاطفه، خودخواه، فاسد و دارای شخصیت نامتعادل و ناموزون است. اعتیاد، نظام خانواده را متلاشی می نماید، درآمد خانواده و جامعه را تقلیل می‌دهد و بخش قابل توجهی از آن را اتلاف می‌نماید. فرد معتاد نسبت به قوانین اجتماعی و دستورات دینی بی‌تفاوت می گردد و این مسأله، زمینة ارتکاب بسیاری از انحرافات را از سوی وی فراهم می کند. از این رو بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران و بسیاری از کشورهای دیگر، اعتیاد به مواد مخدر جرم تلقی می‌شود. اعتیاد زنان، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را بر فرد، خانواده و جامعه وارد می‌سازد که برخی از این پیامدها در این مجال بررسی می‌شود.
پیامدهای خانوادگی اعتیاد سرپرست خانواده
1- کاهش فرصت ازدواج دختران معتاد
اعتیاد می‌تواند مانع بزرگی در ازدواج دختران معتاد باشد؛ زیرا هیچ فردی راضی نمی شود، چنین دختری را به عنوان مادر فرزندان خود انتخاب کند و اگر دختر معتادی بتواند از روی مکر و فریب، فردی را به خود جلب نموده و با او ازدواج کند، این ازدواج پایدار نخواهد بود. همچنین دختری که مادری معتاد داشته باشد، به جهت تنزل موقعیت و حیثیت خانوادگی کمتر مورد پذیرش اجتماعی جهت انتخاب و همسری می‌باشد.
2- طرد از خانواده
زنان معتاد علاوه بر از دست دادن اعتبار و منزلت اجتماعی خود، از لحاظ عرف جامعه مورد قبول نیستند و طرد می‌شوند. این طرد همچنین از سوی خانواده فرد معتاد نیز صورت می‌گیرد، به جهت آنکه اعتیاد زنان معمولاً نشانه فروغلتیدن آنها در انواع رفتارهای ضداخلاقی می‌باشد. خانواده زنان معتاد، روابط عاطفی و انواع حمایت‌های خانوادگی را از آنان (به ویژه دختران) قطع می‌کنند و این مسأله آغاز مشکلات جدیدتر و خطرناک‌تر است.
3- عدم ایفای نقش مادری
بی تردید اعتیاد مادر موجب می شود که دائماً به فکر رفع نیازها و وابستگیهای جسمانی و روانی خود باشد و نتواند وظایف مادری خود را به خوبی انجام دهد. فرزندان این خانواده از ابراز احساسات و عواطف مادری محرومند و ممکن است جذب کسانی شوند که به دروغ نسبت به آنها اظهار عشق و علاقه می نمایند. همچنین به جهت ارتباط مستمر مادر با فرزندان، میزان اثرگذاری او بر افکار، اخلاق و رفتار فرزندان بیش از پدر است، بنابراین تأثیرات منفی اعتیاد مادر بر دختران، مضاعف می باشد.
4- فروپاشی خانواده
زن معتاد، نسبت به اعضای خانواده خود احساس مسئولیت نمی کند و همیشه نیازهای خود را برخواستههای آنها مقدم می دارد. ارتباط عاطفی او با اعضای خانواده بسیار سطحی و زودگذر است و در آلام آنها همدردی نمی‌نماید. هیچ یک از وظایف و نقش‌های خود را انجام نمی‌دهد، چنین رویه‌ای در نهایت منجر به درخواست طلاق از سوی مرد می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد تأثیر اعتیاد مادر در فروپاشی خانواده و قربانی شدن کودکان حتی از اعتیاد پدر بیشتر است. زیرا با اعتیاد مادر به عنوان رکن اصلی خانواده، نظم و انضباط خانواده برهم می‌خورد و در صورت زندانی شدن زن معتاد، معمولاً همسر وی ازدواج مجدد می‌نماید و اصولاً زندگی خانوادگی نابسامان می‌گردد.
5- کاهش روابط فامیلی
یکی از نیازهای روانی انسان، روابط عاطفی و محبت آمیز با افراد دیگر است. بخش زیادی از این نیازهای انسانی به واسطه روابط میان اعضای خانواده و بخش دیگر، از طریق روابط میان این اعضا با سایر بستگان و دوستان حاصل می شود.. عدم ارضای صحیح و کامل این نیاز موجب می شود تا در شخصیت افراد اختلالاتی ایجاد شود.
اعتیاد والدین علاوه بر اینکه روابط بین اعضای خانواده را دستخوش اختلال می کند و فرزندان را از دریافت محبت و حمایت عاطفی محروم می نماید، معاشرتهای سایر بستگان و آشنایان را کاهش می‌دهد. زیرا آنها از ارتباط با چنین خانوادهای احساس ناخرسندی، خطر و سرافکندگی می کنند، بنابراین اعتیاد موجب می‌شود تا از میزان حمایت‌های خانوادگی و روابط فامیلی کاسته شود. این مسأله می‌تواند آسیب‌های جدّی بر پیکر خانوادة معتاد وارد نماید.
رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظامدرباره اعتیاد زنان افزود: اسامی زنان نسبت به گذشته بیشتر در فهرست مراکز ترک اعتیاد دیده می شود؛ به طوری که اگر پیش از این، از هر ۱۰۰ معتادی که به یک مرکز درمانی معراجعه می کرد، چهار نفر زن بودند، اکنون این میزان بالغ بر ۱۰ نفر است.
وی ادامه داد: تعدد مراکز فعال در حوزه درمان اعتیاد و مراجعه بیشتر زنان به این مراکز باعث شد تا اعتیاد پنهان زنان در جامعه نمود بیشتری یابد؛ بنابراین دسترسی به گروه زنان معتاد بیشتر شده است و این مساله سبب واقعی تر شدن آمارها شد.
مقام مسئول حوزه مبارزه با مواد مخدر یادآور شد: بر اساس نتایج تحقیق سال ۱۳۹۰، پنج درصد معتادان در کشور زنان بودند و این میزان در سال ۱۳۹۵ به ۱۰ درصد افزایش یافت؛ اما نکته قابل توجه این است که افزایش آمار زنان به معنای دو برابر شدن جمعیت زنان معتاد نبود بلکه دلایل دیگری داشت.
نتیجه گیری
موسسه خیریه کریمانه ( موسسه خیریه آیت الله سیستانی ) در تلاش است، با کمک و همیاری شما خیرین گرامی در سراسر کشور، به خانواده هایی، با سرپرست، دارای اعتیاد کمک کرده تا دوباره به آغوش گرم خانواده باز گردد. همچنین خیریه آنلاین کریمانه ؛ تا آن دسته از خانواده‌های دارای سرپرست معتاد را که نیت ترک اعتیاد دارند، را کمک کرده تا فرد معتاد با امنیت فکری و دریافت خدمات ترک اعتیاد رایگانِ وزارت بهداشت، فرصت بازگشت به زندگی سالم را پیدا کند.
بدون دیدگاه