چرا باید در اول هر ماه قمری صدقه بدهیم؟

صدقه در اول ماه قمری یکی از اعمالی است که در کنار سایر اعمال و آداب و رسوم مخصوص به هر ماه قمری تاکید بسیار برآن شده است. بطوریکه شیخ طوسی با استناد به روایتی می‌فرماید:

«هرگاه ماه نو وارد می‌شد، امام جواد (ع) در اوّلین روز آن، دو رکعت نماز می‌خواند. حضرتشان در رکعت اوّل، بعد از قرائت سوره حمد، به تعداد روز‌های ماه (۳۰ بار) “قل هو الله أحد” را خوانده و در رکعت دوم، بعد از قرائت حمد، به تعداد روز‌های ماه سوره “إنّا أنزلناه فى لیله القدر” می‌خواند، و از آنچه در دسترسش بود، صدقه می‌داد و بدین وسیله، تندرستى در همه آن ماه را می‌خرید».

ماه قمری چه موقع است؟

ماه قمری، فاصله رؤیت دو هلال ماه، و مبنای گاه‌شماری قمری. طول آن متفاوت بوده و ۲۹ تا ۳۰ شبانه‌روز است. ماه قمری قدمتی بیش از اسلام دارد و پس از هجرت پیامبر اکرم(ص)، گاه‌شمار «هجری قمری» بر همین مبنا شکل گرفت. بخش قابل توجهی از عبادات و اعمال واجب و مستحب بر اساس ماه قمری انجام می‌شود.

فقهای شیعه برای تعیین اول ماه، مبانی مختلفی دارند و شرایط متعدد نجومی نیز در دیده شدن ماه دخالت دارد. از این رو گاه در تعیین اول ماه، بین مسلمانان در کشورهای مختلف و گاه حتی در یک کشور اختلاف به وجود می‌آید. تعدادی از فقیهان شیعه معتقدند اول ماه با حکم حاکم شرع ثابت می‌شود. در کشورهای مختلف، مبانی متفاوتی برای تعیین اول ماه قمری وجود دارد. از لحاظ نجومی حداکثر تا ۴ ماه ۳۰ روزه و ۳ ماه ۲۹ روزه ممکن است پشت سر هم بیایند.

بیشتر بخوانید: اهمیت صدقه در اسلام چیست؟

اسامی ماه‌های قمری

1- محرم (ماه حرام)

2- صفر

3- ربیع الاول

4- ربیع الثانی

5- جمادی الاول

6-جمادی الثانی

7- رجب (ماه حرام)

8- شعبان

9- رمضان

10- شوال

11- ذیقعده (ماه حرام)

12- ذیحجه (ماه حرام)

از این ۱۲ ماه، چهار ماه رجب، ذی القعده، ذی الحجه و محرم، ماه‌های حرام هستند و احکام متفاوتی مانند ممنوعیت جنگ و تشدید دیه دارند. تعداد روزهای ماه‌های قمری در مجموع ۳۵۴ روز است که حدود ۱۰ یا ۱۱ روز از تعداد روزهای سال شمسی کمتر است.

معانی ماه‌های قمری (رجب، شعبان و …) چیست؟

در واژه‌هایی که از گذشته‌های دور در هر زبانی باقی‌ مانده در تمام موارد نمی‌توانیم دلیلی قطعی برای نام‌گذاری بیابیم، اما با این وجود و در راستای پرسش، به علل نام‌گذاری ماه‌های عربی، بنابر آنچه در یکی از کتاب‌های تاریخی بیان شده می‌پردازیم:

1. ماه محرم؛ آغاز سال قمری است و آن‌را از این جهت محرّم نامیدند که در اثناى آن، جنگ و غارت حرام بود.

2. ماه صفر را از این جهت صفر نامیدند که در این ماه بازارهایى در یمن بپا می‌شد که آن‌را صفرى می‌گفتند و از آن‌جا آذوقه می‌گرفتند و هر کسی به بازار نمی‌رسید از گرسنگى می‌مُرد.

نابغه ذبیان می‌گوید: «من بنى ذبیان را از گردش و استفاده از محصولات بهاری در ماه‌هاى صفر منع کرده‌ام». همچنین می‌گویند: صفر را از آن جهت صفر گفتند که در اثناى این ماه، شهرها از مردم خالى می‌شد و مردم آن‌جا براى جنگ بیرون می‌رفتند و این را از صفر به معناى خالى گرفته‌اند.

در برخی از روایات اسلامی آمده است که مسلمانان از انجام کار‌های مهم در ماه صفر، پرهیز و برای دفع آفات و بلایای این ماه بسیار صدقه دهند. به همین دلیل مسلمانان از این ماه به عنوان ماهی نحس و بد یُمن یاد می‌کنند، چرا که در این ماه وحی قطع می‌شود. حضرت علی علیه السلام در این مورد فرموده است: با رحلت پیامبر صلی‌الله علیه و آله چیزی قطع شد که با فوت هیچ احدی قطع نشد.

محدث جلیل القدر شیخ عباس قمی هم در مفاتیح‌الجنان، در بخش اعمال ماه صفر و هم در وقایع الایّام به این موضوع (نحوست ماه صفر) اشاره کرده است. به هر حال از برای رفع نحوست، هیچ چیز بهتر از صدقه دادن و ادعیه وارده نیست و اگر کسی خواهد محفوظ بماند از بلا‌های نازله در این ماه، دعای هر روز ماه صفر را بخواند.

3 و 4. ربیع الاول و ربیع الثانی: سبب این نام‌گذاری آن است که مردم و حیوانات از محصولات بهاری استفاده می‌نمایند. اگر کسی بگوید: ربیع الاول همواره در بهار نیست، در پاسخ گوییم: ممکن است این نام هنگامی که ربیع الاول و ربیع الثانی مقارن بهار بوده بر آنها اطلاق شده است، سپس این عنوان برای آنها باقی مانده و در فصل‌های دیگر نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. 

5 و 6. پس از آن جمادى اول و جمادى دوم است؛ از آن جهت که در وقت نام‌گذاری این دو ماه آب، یخ‏ می‌بسته است؛ زیرا آنها نمی‌دانسته‌اند که زمان گرما و سرما تغییر می‌یابد و ماه آن عوض می‌شود.

7. ماه رجب را از آن‌رو رجب گفتند که از آن بیمناک بودند و رجب به معناى بیم داشتن است؛ شاعر گوید: «فلا تَهَیَّبْها و لا ترجبها»؛ نه از آن بترس و نه بیم داشته باش.

8. آن‌گاه ماه شعبان است و این نام از آن جهت است که مردم در این ماه به گروه های متعدد تقسیم شده و بر سر آب‌هاى خویش و برای غارت می‌رفته‌اند و شعبان و انشعاب از یک ریشه به معنای دسته دسته شدن است.

9. ماه رمضان، به مناسبت آن که در وقت نام‌گذاری، ماه از شدت گرما زمین داغ بوده و رمض به معنای شدت گرما است.البته در روایات اهل بیت «رمضان» به عنوان یکی از اسامی خداوند معرفی شده و در همین راستا امام باقر می‌فرماید: «…بگوئید: ماه رمضان به اضافه ماه بر رمضان؛ یعنی ماه خدا…»؛

10. ماه شوال، به مناسبت آن که در اثناى آن شتر دُم خود را از شدت شهوت بلند می‌کرد و شوال به معناى بلند کردن است و عرب‌ها  این را به فال بد گرفته عروسى در شوال را خوش نداشتند.

11. ذو القعده به مناسبت آن که در اثناى آن از جنگ و غارت فرو می‏نشستند و قعده به معناى نشستن است.

12. ذو الحجة به مناسبت این‌که حج در اثناى آن بود.

اعمال هر ماه چگونه است؟

ابتدای هر ماه قمری براساس آنچه که در روایات و احادیث آمده است چند عمل مستحب دارد که به آن توصیه‌های فراوان شده است از جمله»؛

اوّل: خواندن دعاهاى نقل شده در وقت دیدن هلال، که بهترین آن‌ها دعاى چهل و سوّم صحیفه کامله است، که همراه با اعمال اول ماه رمضان ذکر شد.

دوم: خواندن هفت مرتبه سوره حمد براى دفع درد چشم.

سوم: اندکى پنیر خوردن، چه روایت شده: هرکه خود را به خوردن آن در اول هر ماه مقیّد کند، امید است در آن ماه حاجتش ردّ نشود.

چهارم: در شب اوّل دو رکعت نماز بجا آورد، در هر رکعت پس از سوره حمد سوره انعام را بخواند، و از خدا بخواهد او را از هر ترس و دردى ایمن گرداند، و در آن ماه حادثه اى را نبیند که ناپسند او باشد.

پنجم: در روز اوّل دو رکعت نماز بجا آورد، در رکعت اول پس از سوره حمد سى مرتبه سوره توحید، و در رکعت دوم بعد از سوره حمد سى مرتبه سوره قدر بخواند و پس از نماز صدقه بدهد، چون چنین کند، سلامتى اش را در آن ماه از خدا خریده است.

سخن پایانی:

به اعتقاد بسیاری از شیعیان صدقه دادن و نماز خواندن و دیگر اعمال مذهبی در اول هر ماه قمری ثواب دارد. همانطور که می‌دانید، ماه‌های قمری هر کدام ویژگی‌ها و آداب و رسوم مخصوص خودشان را دارند و با توجه به آن ویژگی‌ها اعمالی برای آن‌ها ذکر شده است، بطور مثال در ماه مبارک رمضان روزه گرفتن، قرآن خواندن و مراسم‌ها و ادعیه خاص خودش همیشه زبانزد بوده است و ماه‌های دیگر نیز به همین ترتیب دارای اعمالی است که بعضا انجام این اعمال مستحب بوده و سفارش شده است.

شما خیرین گرامی می توانید با خیال راحت، صدقات و دیگر وجوهات شرعی خود را از طریق درگاه آنلاین کریمانه پرداخت نمایید.