میان خمس و زکات این تفاوت مهم وجود دارد که زکات جزء اموال عمومی جامعه اسلامی محسوب می‌شود، لذا مصارف آن عموماً در همین قسمت می‌باشد، ولی خمس از مالیات‌هایی است که مربوط به حکومت اسلامی است، یعنی مخارج دستگاه حکومت اسلامی و گردانندگان این دستگاه از آن تأمین می‌شود.
محروم بودن سادات از دست یابی به زکات در حقیقت برای دور نگه داشتن خویشاوندان پیامبر از این قسمت است تا بهانه‌ای به دست مخالفان نیفتد که پیامبر خویشان خود را بر اموال عمومی مسلط ساخته‌است، ولی از سوی دیگر نیاز سادات نیز باید از طریقی تأمین شوند. در حقیقت خمس نه تنها یک امتیاز برای سادات نیست، بلکه یک نوع کنار زدن آنها، به خاطر مصلحت عموم و به خاطر این که هیچ گونه سوءظنی تولید نشود، می‌باشد.
زکات چیست؟
زکات هم مثل خمس یکی دیگر از دستورات اسلامی برای شیعیان می باشد. در حقیقت زکات از فروع دین به شمار می رود. زکات در مورد چیزهایی است که انسان با بهره از طبیعت، به سادگی به آن دست می یابد. این یعنی که انسان به وسیله طبیعت چیزی رو کشت می‌کند و به دست می آورد.
اما به گونه‌ای که خودش به نسبت طبیعت کار کمتری انجام می دهد. برای مثال گندمی که انسان کشت می کند، در قسمت کمی از رشد آن نقش دارد. به همین دلیل اسلام تاکیید کرده چون زحت کمتری برای کشت گندم انجام می شود پس زکات به آن تعلق می گیرد. اما در مورد برنج چون برای کاشت و برداشت برنج زحمت زیادی کشیده می شود زکات تعلق نمی گیرد.
خمس چیست؟
خمس در زبان عربی به معنی یک پنجم بوده و یکی از انواع مالیات‌های اسلامی به شمار می آید. شیعیان به پرداخت خمس معتقدن و به منظور رفع مشکلات مالی برخی افراد، توزیع عادلانه ثروت و تقویت بنیه مالی حکومت اسلامی در جهت رفع نیازهای امت اسلامی، خمس رو پرداخت می‌کنند.
در اسلام خمس بر هر مسلمانی واجب است. و به طور کلی خمس به دو بخش تقسیم می شود. که قسمتی از آن متعلق به خدا و پیامبر و اولی الامر می باشد و قسمت دیگر سهم سادات مستمند و درمانده است.
بیشتر بخوانید: خمس از منظر آیت الله سیستانی
تفاوت خمس و زکات چیست؟
خمس دادن یک پنجم از مال است .در هفت چیز خمس واجب می شود:
منفعت کسب (کسانی که کاسبی می کنند)، معدن، گنج، مال حلال مخلوط به حرام، جواهری که به واسطه فرو رفتن در دریا به دست می آید، غنایم جنگی ، زمینی که کافر ذمّی از مسلمان بخرد.
کسانی که کاسب باشند یا موارد دیگر را داشته باشند، با شرایطی باید یک پنجم مال را به عنوان خمس به مرجع تقلید بدهند. در مورد افرادی که شغل و کاسبی دارند یا حقوق می گیرند، آن چه از درآمد سالانه شان اضافه بیآورند، باید یک پنجم آن را به مرجع تقلید یا نماینده ایشان بدهند.
زکات، پرداخت بخشی از مال است که شرع مقدس آن را واجب نموده . زکات در نُه چیز واجب است.
- اوّل: گندم
- دوم : جو
- سوم:خرما
- چهارم: کشمش
- پنجم:طلا
- ششم : نقره
- هفتم : شتر
- هشتم: گاو
- نهم: گوسفند
اگر کسى مالک یکى از این نُه چیز باشد، با شرایطى که در رساله علمیه بیان شده، درصورتی که به حد نصاب که در رساله های علمیه بیان شده است برسد، باید مقدارى که برای هریک معیّن شده، بابت زکات داده شود.
موارد مصرف زکات چگونه است؟
اوّل: فقیر
دوم: مسکین یعنی کسی که از فقیر سخت تر مىگذراند .
سوم: کسى که از طرف امام علیه السلام یا نایب امام مأمور است که زکات را جمع و نگهدارى نماید و به حساب آن رسیدگى کند و آن را به امام یا نایب امام یا فقرا برساند.
چهارم: کافرهایى که اگر زکات به آنان بدهد، به دین اسلام مایل مىشوند، یا در جنگ به مسلمانان کمک مىکنند.
پنجم: خریدارى بنده ها و آزاد کردن آنان.
ششم:بدهکارى که نمىتواند قرض خود را بدهد.
هفتم: سبیل اللَّه، یعنى کارى که مانند ساختن مسجد منفعت عمومى دینى دارد، یا مثل ساختن پل و اصلاح راه که نفعش به عموم مسلمانان می رسد و آنچه براى اسلام نفع داشته باشد، به هر نحو که باشد.
هشتم: ابن السبیل، یعنى مسافرى که در سفر درمانده شده است.
زکات فطره چیست؟
زکات فطره زکاتی است که در عید فطر داده می‌شود. مقدار آن تقریباً سه کیلو از گندم و مانند آن است. بر تمام کسانی که موقع غروب شب عید فطر بالغ و عاقل اند و بیهوش و فقیر و بندة کس دیگر نیستند، واجب است.
کسی که موقع غروب شب عید فطر بالغ و عاقل و هشیار است و فقیر و بندة کس دیگر نیست، باید برای خودش و کسانی که نان‌خور او هستند، هر نفری یک صاع که تقریباً سه کیلو است ،گندم یا جو یا خرما یا کشمش یا برنج یا ذرّت و مانند این ها به مستحق بدهد. اگر پول یکی از این ها را هم بدهد، کافی است.
چرا در قرآن بیشتر به زکات تأکید شده تا به خمس؟
زکات در لغت دو معنی داره: یکی رشد و دیگری پاکی. زکات آن قسمتی از مال مومنه که فرد به فقیر و نیازمند می دهد، به همین دلیل است که افراد معتقدن با دادن زکات، رشد مال آنها افزایش پیدا می‌کند و خیر و برکت برای آنها ایجاد می شود.
از این رو پرداخت زکات علاوه بر خیر و برکت موجب پاکی روح پرداخت‌کننده نیز می شود. به زکات، صدقه مستحبی و انفاق نیز گفته می‌شود. همچنین در مفاهیم اسلامی از زکات به عنوان انفاق مالی هم یاد شده. به طور کلی هم زکات و هم خمس جز وظایف مسلمان می باشد، اما زکات از دیدگاه خداوند به نسبت خمس دارای اهمیت بیشتری می باشد.
سخن آخر
به طور کلی میان خمس و زکات این تفاوت مهم وجود دارد که زکات جزء اموال عمومی جامعه اسلامی محسوب می‌شود، لذا مصارف آن عموماً در همین قسمت می‌باشد، ولی خمس از مالیات‌هایی است که مربوط به حکومت اسلامی است، یعنی مخارج دستگاه حکومت اسلامی و گردانندگان این دستگاه از آن تأمین می‌شود.
زکات جز از ارکان اسلام هست ولی خمس من درآوردی است هزینه حکومت از طریق مالیات از درآمدمردم برداشته می‌شود
خمس یعنی من توی گرمای ۵۰ درجه و آفتاب سوزان گندم بکارم و وقتی درو کردم و فروختم ۵ درصدشو بدم به کسی که شب تا صبح زیر کولر خورده و خوابیده و استراحت کرده تا مالم حلال شود و اگه پرداخت نکنم من زحمت کش میرم جهنم و دوست مفت خور میره بهشت ، مگه میشه ، مگه داریم ، نه عزیز دیگه گذشت آن دورانی که مردم ساده و خواب بودند ، دنیا وارد مسیر درستی شده ، همون مالیات بر درآمدی که پرداخت می کنیم تمام امورات دولت و هزینه های عمومی را پوشش می دهد
سلام ان شاءالله همه در این امور مهم سهیم باشیم تا شاهد پیشرفت جامعه اسلامی باشیم.